بلاگ

از منظر آسیب‌شناختی اجتماعی می‌توان گفت اعتیاد به‌نوعی بیانگر دوگانه همزمان و توامان بحران‌های فردی و اجتماعی است؛ جایی که فرد به دلیل فشارهای زندگی، فقر، بیکاری، یا فقدان حمایت خانوادگی و اجتماعی، جهت فراروی ازین تنگنا به سمت مصرف مواد یا رفتارهای مخرب کشیده می‌شود. مشخصا در متن جامعه ایران اسلامی، و با نگاهی تاریخی، اعتیاد با پویایی‌های فرهنگی، عقیدتی(ایدئولوژیک) و مذهبی خاصی شکل گرفته است که با نگاهی به تاریخ پر فراز و نشیب تحولات اجتماعی قابل تبیین است. این امر اغلب نتیجه چالش‌های فردی و جمعی است؛ مانند عدم حمایت اجتماعی، دیده نشدن، گستره فشارهای اقتصادی، و قرار گرفتن در معرض چالش‌های مدرن که با ارزش‌های سنتی در تضاد بوده است.

اعتیاد در جامعه امروز ایران، یک پدیده پیچیده و چندوجهی است، اعتیاد یک پدیده اجتماعی است که عمیقاً با عوامل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تاریخی در هم تنیده شده است.  لذا نمی‌توان آن را فقط به عنوان یک بیماری پزشکی، مسئله امنیتی، چالش قضایی دید.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی سیاست جمهوری اسلامی در موضوع مواد مخدر به طور کامل تحت تأثیر اندیشه‌های بنیانگذار انقلاب قرار گرفت. در حقیقت نگاه انقلابی و تمدن‌نگرانه امام خمینی به موضوع مبارزه با مواد مخدر منشأ اتخاذ سیاست مبارزه جدی و همه جانبه با مواد مخدر در دوران پس از انقلاب شد.

تجارت و اعتیاد به تریاک دوره قاجار زیاد شده نیازمند راه چاره‌ای بود زیرا به معضلی برای کشور تبدیل شده بود. ظهور روشنفکران در کنار علما که به نهضت مشروطه منجر شد زمینه‌ای بود که به مسئله اعتیاد به مواد مخدر نیز توجه ویژه شود. در این سال وزیر مالیه مرتضی‌قلی خان صنیع‌الدوله لایحه‌ای با عنوان «تحدید تریاک» به مجلس فرستاد که در ۲۱ اسفند ۱۲۸۹ (خورشیدی) به تصویب مجلس شورای ملی رسید که برای تریاک مالیات تعیین (مثقالی سیصد دینار) و مصرف شیره تریاک را ممنوع و مصرف‌کنندگان تریاک را ملزم می‌کرد پس از مصرف، سوخته تریاک را به وزارت مالیه تحویل دهند و برای هر مثقال سه شاهی حق‌الزحمه دریافت کنند.

اوج مصرف مواد مخدر بعد از صفویه به عصر قاجاریه می‌رسد. دودکردن (کشیدن) تریاک ـ که گویا تقلیدی از کشیدن توتون و تنبـاکو در قـارۀ آمریکا بـوده است ـ احتمالاً از اوایـل پیدایـش سلسلۀ قاجاریـه در ایـران متـداول گشتـه است و بزرگانی همچون فتحعلی‌خان صبا، ملک‌الشعرا به کشیدن تریاک معتاد بوده‌اند. سروش اصفهانی قصیده‌ای دربارۀ کشیدن تریاک دارد. برخی نیز رواج رسم کشیدن تریاک را پس از نیمۀ دوم سدۀ ۱۹م و از خراسان دانسته‌اند.