اعتیاد در جامعه امروز ایران، یک پدیده پیچیده و چندوجهی است، اعتیاد یک پدیده اجتماعی است که عمیقاً با عوامل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تاریخی در هم تنیده شده است.  لذا نمی‌توان آن را فقط به عنوان یک بیماری پزشکی، مسئله امنیتی، چالش قضایی دید. این امر نه تنها منعکس کننده اختلال در رفتار فردی است، بلکه عدم تعادل در ساختارهای اجتماعی گسترده‌تری را مانند نابرابری، بی‌عدالتی، و به حاشیه‌رانده‌شدن ونادیده‌گرفته‌شدن منعکس می‌کند. این مشکل ریشه در ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارد و به عنوان بازتابی از بحران‌ها، نابرابری‌ها و بی‌عدالتی‌های جامعه شناخته می‌شود. از این رو است که از منظری اجتماعی‌تر، می‌توان گفت در حالی که اعتیاد ممکن است به عنوان یک الگوی اجباری مصرف مواد یا رفتارهای مضر ظاهر شود(در رویکرد پزشکی)، اما ریشه در شرایط و بسترهای تاریخی اجتماعی، و محیطی دارد؛ از جمله فقر، بیکاری، فروپاشی خانواده، و محرومیت سیاسی دارد و آن را تشدید می‌کند.

لذا باید گفت اعتیاد صرفاً یک بیماری مزمن پزشکی نیست، بلکه بازتابی از بحران اجتماعی گسترده‌تری است. اگر صرفا بخواهیم در این پدیدار اجتماعی تمرکز کنیم می توان گفت عواملی مانند دسترسی نابرابر به مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و تحرک اجتماعی، که اینها به میزان قابل توجهی در بروز، شیوع و تداوم اعتیاد نقش دارند. به شکلی متعین‌تر، گروه‌های حاشیه‌نشین اجتماعی، به‌ویژه آن‌هایی که در شرایط نامطلوب اقتصادی-اجتماعی زندگی می‌کنند، به دلیل کمبود فرصت‌ها، طرد اجتماعی و بی‌عدالتی سیستمی(درک شده) با خطر بیشتری برای درگیر شدن در مسئله اعتیاد مواجه هستند.

یامیم/ پارت اول